In tijden van crisis kan het noodzakelijk zijn om afscheid te nemen van mensen. In het belang van de continuïteit van het bedrijf en daarmee de baanzekerheid voor de rest van de organisatie. Maar Lean is daar niet het middel voor, sterker nog, de wens om een Lean organisatie te worden is gedoemd te mislukken. Dat ligt niet aan Lean, maar aan het inzetten van het verkeerde middel om een doel te bereiken.
Toch zijn er genoeg voorbeelden waarin, onder de vlag van Lean, grote reorganisaties door worden gevoerd. Voorbeelden zijn er in verschillende sectoren te vinden, zoals de zorg, de productie en de banksector. Op basis van Lean wordt productieverbetering doorgevoerd en daarmee de situatie gecreëerd waardoor afscheid genomen kan worden van een groep medewerkers. De uitdrukking 'lean & mean', die van origine niet slaat op de Lean managementfilosofie, wordt in deze gevallen wel erg van toepassing.
Constructief
Lean is constructief van aard, niet destructief. Lean is een manier om een, laten we zeggen, amateur club te ontwikkelen zodat zij op topniveau de wedstrijd kunnen spelen. De focus ligt daarbij op het ontwikkelen van mensen in plaats van de werkzaamheden. Een hogere productiviteit is daarvan het gevolg. Lean helpt juist om een team, afdeling of bedrijf beter te laten werken, met een hogere klantwaarde en minder verspilling.
Respect voor mensen
Respect voor mensen is één van de belangrijkste basisprincipes van Lean. In mijn trainingen gebruik ik vaak het volgende voorbeeld. Stel dat een organisatie begint met de transitie naar een Lean manier van werken. Onder begeleiding van Lean experts worden op een afdeling vele verspillingen geëlimineerd, de processen vereenvoudigd, delen van het werk gestandaardiseerd en wordt meer resultaat gerealiseerd met minder inspanning. Wat doen we nu met de mensen die hier niet meer nodig zijn? Als we afscheid nemen van mensen die door de transitie naar Lean werken niet meer noodzakelijk zijn, wat denk je dan dat er gebeurd wanneer je bij de volgende afdeling met Lean aan de slag wilt? Massale weerstand, terwijl Lean juist is gebaseerd op verandering vanuit de mensen die het werk doen.
Meer waarde i.p.v. minder mensen
Respect voor mensen betekent dat je kijkt op welke wijze je de competenties van mensen beter tot hun recht kunt laten komen. Dus een constructieve mindset waarin 'hoe kan ik meer waarde creëren, met dezelfde hoeveelheid mensen' centraal staat in plaats van een destructieve mindset op basis van de gedachte: 'hoe kan ik dezelfde waarde behouden met minder mensen'. Het is mogelijk dat de organisatie er dusdanig voor staat dat je niet anders kunt dan afscheid nemen. In dat geval is Lean echter niet de manier om dat voor elkaar te krijgen. Soms hoor je nog wel dat Lean toepasbaar is nadat je afscheid genomen hebt van medewerkers, maar de praktijk wijst uit dat dit een slechte voedingsbodem voor Lean is en de transitie naar een Lean organisatie echt een cultuurverandering met zich meebrengt.
Maar Lean is ook niet 'lief'
Het wil overigens ook niet zeggen dat Lean 'lief' is. Topsport is hard werken en vereist een hoge mate van discipline. Er wordt veel van medewerkers verwacht, en de hoge mate van transparantie is vaak ook confronterend. Het betekent echt een cultuurverandering, met hoge verantwoordelijkheid waar zowel rechten maar ook plichten bij horen. Elkaar aanspreken op die verantwoordelijkheid, op voorbeeldgedrag en op het nakomen van afspraken.
Het is ook niet zo dat in een Lean organisatie geen afscheid wordt genomen van mensen. Met name voor degene die niet mee willen in de cultuurverandering is al snel geen plaats meer. Binnen een Lean organisatie wordt het maximale uit de mensen gehaald, maar dit vereist wel dat zij hier ook voor openstaan. Voor mensen die willen maar niet kunnen zijn opleidingen beschikbaar of wordt gekeken naar beter passende werkzaamheden. Voor mensen die kunnen maar niet willen is er echter maar één uitweg.
Wees bewust wat u wilt bereiken als u kiest voor een Lean organisatie. Want op basis van de verkeerde redenen, kan een methodiek als Lean wel eens heel erg tegen gaan vallen.