Educatie is een leerling in staat stellen een begrip te vormen van hoe een proces verloopt, waarbij de leerling met een zekere afstand een proces of object, de componenten ervan en hun onderlinge relaties beschouwt. Aan de hand van een aantal voorbeelden uit de praktijk kunnen we de vinger daadwerkelijk leggen op wat educatie is.
Afstand schept ruimte voor vragen
In Europa zijn de Oude Grieken het toonvoorbeeld van educatie. De filosofen Socrates, Plato en Aristoteles onder andere. Zij waren volgens de overleveringen een van de eersten in Europa die zich hardop afvroegen waarom de dingen gaan zoals ze gaan en deze vragen uitgebreid uitwerkten op schrift. Educatie was een wederzijds proces tussen meester en leerling, die in dialoog samen beschouwden hoe ‘de dingen’ in elkaar zaten. Zo liep Socrates met zijn leerling Aristoteles door de stad, door de velden en door de bossen, sprekend over de wereld. Ze stonden stil bij zaken als leven en dood, liefde, schoonheid, klank, geur, kleur. Allemaal zaken die we voor lief kunnen nemen en ze kunnen laten voor wat ze zijn. Ze zijn er nou eenmaal. Maar we kunnen ons ook de vraag stellen: wat is geur? Wat is kleur? Wat is klank? Wat doet het met mij? Ik merk dat anderen anders op dingen reageren dan ik, wat betekent dat?
Door vragen te stellen leren we hoe iets werkt
Voor een wat praktischer voorbeeld moeten we nog een stap zetten terug in de tijd. De jagers-verzamelaars moesten vuur maken met stenen. Iemand kan jou twee vuurstenen geven en zeggen: “als je die precies hier tegen elkaar slaat, dan krijg je vuur”. Dus jij slaat die twee stenen tegen elkaar, maar er gebeurt niets. Je probeert het nog een paar keer, er komt een vonk vanaf en er ontstaat vuur. De volgende keer ben je ergens anders en je moet weer vuur maken. Je vindt twee stenen die lijken op vuurstenen, slaat ze tegen elkaar, er komt een vonk vanaf, maar er gebeurt niks. Je krijgt nog een paar keer vonken uit de stenen, maar er gebeurt nog steeds niks.
Het probleem is dat niemand je ooit heeft verteld dat die vonken terecht moeten komen op droog gras, omdat er anders niets is dat kan branden. Niemand heeft je ooit meegenomen in het proces en je verteld waar je allemaal op moet letten. Wat er nodig is om vuur te maken en wat er precies gebeurt. Dat er een speciaal soort steen is, de vuursteen, en dat alleen daar vonken vanaf kunnen komen. Dat je iets nodig hebt om te laten branden, en dat dat ook droog moet zijn, omdat iets wat nat is niet bran
Begrip en eigenaarschap leidt tot innovatie
Wat de filosofen en de jagers-verzamelaars deden beslaat twee compleet verschillende domeinen, maar bevatten beide een educatief proces, door van een afstand te bekijken hoe dingen in elkaar zitten. Pas als de leerling weet wat hij aan het doen is en waar een proces uit bestaat, kan hij/zij zelf aan de slag. Wat vervolgens heel belangrijk is, is dat de leerling uitvogelt hoe hij/zij dit zélf het beste kan doen. Iedereen heeft zijn eigen beste manier van dingen doen. De ene is linkshandig, de ander is rechtshandig, dus beiden hebben hun eigen manier waarop ze vuurstenen het best kunnen hanteren en het snelst een mooi vuur kunnen maken. En misschien vindt de leerling uit dat boomschors langer brandt dan gras, ook al vat het moeilijker vlam. Daar heeft de gehele gemeenschap baat bij, want nu brandt het vuur langer en zijn er meer grondstoffen om te gebruiken.
Vernieuwen van bestaande processen is op zijn minst net zo belangrijk als een proces kunnen herhalen, want dit vernieuwen is wat innovatie is. Educatie heeft begrip als expliciet doel, maar wat het impliciet beoogd is innovatie. Er is namelijk altijd ruimte tot verbetering, in de vorm van optimalisatie van het proces of veranderende omstandigheden die vragen om verandering van het bestaande proces.
Aan de basis van innovatie staat eigenaarschap en ontwikkeling van kwaliteiten. Samen leiden eigenschap en ontwikkeling van talenten tot meesterschap, en meesterschap is een voorwaarde voor innovatie. Lees in het artikel over persoonlijk meesterschap van onze consultant en Agile Transformation Coach Monique van Ruler hoe ons onderbewuste inwerkt op de manier waarop we omgaan met kwaliteiten. Of doe een stapje terug en lees onze beschouwing van wat educatie in essentie is.